De Hervormde Gemeente van Uddel (HGU) is als deel van de Protestantse Kerk Nederland (PKN) een plaatselijke gestalte van de enige en heilige apostolische en katholieke (algemene) christelijke Kerk. Deze strekt zich, delend in de aan Israël geschonken verwachting, uit naar de komst van het Koninkrijk van God.
De gemeente staat op gereformeerde grondslag. Dat houdt in dat Jezus Christus haar Hoofd en Heiland is en dat de Bijbel voor haar het onfeilbare Woord van God is, gezaghebbend voor leer en leven. De gemeente belijdt het algemeen ongetwijfeld christelijk geloof, zoals neergelegd in de drie algemene belijdenisgeschriften van de kerk, namelijk de Apostolische Geloofsbelijdenis, de geloofsbelijdenis van Nicea en de geloofsbelijdenis van Athanasius. De gemeente wil staan in de traditie van de Reformatie en trouw zijn aan de belijdenis van het voorgeslacht. Zij acht zich dan ook gebonden aan de drie bijzondere belijdenisgeschriften van de kerk, de drie Formulieren van Enigheid, namelijk de Heidelbergse Catechismus, de Nederlandse Geloofsbelijdenis en de Dordtse Leerregels.
De gemeente bestaat uit circa 750 leden. Zij verlangt een levende gemeente van Christus te zijn, met een bloeiend gemeenteleven, waarin God wordt verheerlijkt, over Hem wordt gesproken, Zijn Naam beleden en Zijn koninkrijk ‘dagelijks’ wordt uitgebreid. Kernwaarden voor de dagelijkse praktijk van het christelijke leven zijn dienstbaarheid, gerechtigheid en rentmeesterschap. De gemeente laat zich daarin voeden door Gods Woord, in het bijzonder door de prediking in de twee erediensten op zondag. Daarin is eenieder welkom.
Van verleden naar heden en omgeving
Via wijkgemeente naar zelfstandige gemeente
De Hervormde Gemeente van Uddel (burgerlijke gemeente Apeldoorn) is voortgekomen uit de Hervormde Gemeente van Elspeet-Vierhouten (burgerlijke gemeente Nunspeet). Hoewel we weinig weten over de periode voor het jaar 1500, is uit archieven bekend dat er in Elspeet in 1295 een kapel stond, die ook door de inwoners van Uddel werd bezocht. Rond 1500 stond er een kerkgebouw op de plek waar nu nog de kerk van de Hervormde Gemeente van Elspeet staat. Tot 1594 was dit een Rooms-Katholieke kerk. Door de Reformatie kwam echter ook de gereformeerde leer in Elspeet, want in dat jaar werd eerst Derck Valck predikant en even later in hetzelfde jaar werd Johannes Anthonii er predikant tot 1597. Deze tweede predikant is eigenlijk de eerste, want Derck Valck had zich op onrechtmatige wijze aangediend als predikant en werd van zijn positie gehaald.
In de kerkenraad van deze kerk in Elspeet zaten ook Uddelnaren. De kerkgangers uit Uddel hadden hun eigen zitplaatsen in het stuk recht voor de preekstoel, het ‘Uddelse stuk’. Mede door de plaatselijke bevolkingsgroei, nam ook de wens toe om in Uddel kerkdiensten te kunnen houden en zelfstandig te zijn. Overigens gingen de Uddelnaren die bij het Bleekemeer woonden en ten westen en zuiden daarvan (zoals Meerveld en Nieuw-Milligen), toen (en nog vaak) naar de Hervormde Kerk in Garderen (burgerlijke gemeente Barneveld). De afstand naar Garderen was voor deze Uddelnaren kleiner dan naar Elspeet.
In de oorlogsjaren (1940-1954) werd besloten om één keer per maand een doordeweekse dienst te houden in het toenmalige verenigingsgebouw (de Barak). En in juni 1953 werd er begonnen met het houden van zondagse kerkdiensten. In de eerste helft van de jaren ’50 van de vorige eeuw werden de plannen uitgewerkt om een eigen kerk te bouwen op de viersprong in Uddel, in de hoek Garderenseweg-Harderwijkerweg. Op 29 oktober 1954 werd de eerste steen gelegd. Op woensdag 15 juni 1955 werd de eerste kerkdienst gehouden in het ‘eigen’ kerkgebouw, hoewel het nog een afdeling, een wijk was van de Hervormde Kerk van Elspeet-Uddel-Vierhouten. Eén van de twee zilveren avondmaalsbekers van de Hervormde gemeente van Uddel herinnert nog aan deze datum van ingebruikname van het nieuwe kerkgebouw. Daarin staat de handtekening van koningin Juliana. Zij schonk deze beker aan de gemeente, mede door de sterke band van de Uddelse bevolking met Paleis Het Loo waar toen velen uit Uddel in de bossen van het kroondomein hun werk hadden.
Voorgangers die de gemeente dien(de)en
Op 3 maart 1955 werd dhr. G. Mouw, gepensioneerd godsdienstonderwijzer uit Gouderak, als hulpprediker in de Hervormde Kerk van Elspeet-Uddel-Vierhouten bevestigd, in het bijzonder voor Uddel. Afgesproken werd dat hij en de predikant van Elspeet om de beurt zouden voorgaan in beide kerken. Dhr. G. Mouw nam afscheid even voor de bevestiging van kandidaat L. van Nieuwpoort die op 23 april 1962 predikant werd van de Hervormde Kerk van Elspeet-Uddel-Vierhouten, specifiek voor Uddel, naast ds. J.J. Timmer. De Hervormde Kerk in Uddel werd op 1 oktober 1965 een zelfstandige gemeente. Sindsdien hebben de volgende predikanten de gemeente gediend:
- Ds. L. van Nieuwpoort van 1 oktober 1965 tot 12 juni 1966;
- Ds. P. Westland van 6 november 1966 tot 8 januari 1978;
- Ds. F. van Roest van 27 juni 1979 tot 25 maart 1984;
- Ds. A.A. Floor van 11 november 1984 tot 20 mei 1990;
- Ds. A.L. van Zwet van 20 mei 1991 tot 31 augustus 1997;
- Ds. G. Mulder van 18 januari 1998 tot 11-04-2004;
- Ds. C.J. Barth van 26 mei 2005 t/m 7 maart 2010;
- Ds. Goedvree van 13 januari 2013 t/m 1 september 2019;
- Ds. A. Vonk Noordegraaf van 12 juli 2020 tot heden.
Omvang van de gemeente
De gemeente telt nu circa 750 leden, verdeeld over afgerond 325 pastorale eenheden. Van de leden is krap de helft belijdend lid. De gemeente heeft relatief veel oudere leden: 50% is 50 jaar of ouder. Er zijn relatief veel jongeren die wegtrekken uit het dorp.
Bijzonderheden van en in het kerkgebouw
Het kerkgebouw dateert van 1954/1955 en is ontworpen door architect A. van der Linden uit Elspeet. Het is een zogenaamde wederopbouwkerk met toren. De kerk staat op de gemeentelijke monumentenlijst. De architect was A. van der Linden uit Elspeet. Hij heeft veel (school)gebouwen ontworpen die in zijn tijd als modern werden gekenschetst. Kenmerkend zijn de eenvoud, de vierkante vormen, de toren en het glaswerk met gezandstraalde Bijbelse afbeeldingen.
Het kerkinterieur is ook eenvoudig. In de kerkzaal staan de zitbanken, die plaats bieden aan ruim 400 kerkgangers, om de preekstoel die in het midden tegen de lange achterzijde van het gebouw staat.
Voor de begeleiding van de gemeentezang is er een kerkorgel, dat werd gebouwd door de firma Blank te Herwijnen. Dit pijporgel werd op 28 maart 1973 in gebruik genomen. Het is een mechanisch orgel met vijftien stemmen verdeeld over twee manualen (hoofdwerk en positief; omvang C-g3) en een pedaal (C-f1). De dispositie (het registersysteem van het orgel) is als volgt:
- Zeven stemmen op het hoofdwerk: Bourdon 16, Prestant 8, Gedekt 8, Oktaaf 4, Oktaaf 2, Mixtuur 4-6 st. en Dulciaan 8;
- Zes stemmen op het positief: Holpijp 8, Viola di Gamba 8, Roerfluit 4, Nazard 3, Woudfluit 2 en Terts 1 3/5;
- Twee stemmen op het pedaal: Bourdon 16 en Prestant 8;
- Daarnaast is er een tremulant en zijn er drie koppelingen: hoofdwerk-positief, pedaal-hoofdwerk en pedaal-positief.
In het kerkgebouw is een zaal die voor het dorp dienst kan doen als aula met ernaast een opbaarruimte voor de overledene. Van deze voorziening maken de andere plaatselijke kerken ook gebruik. De begraafplaats in Uddel ligt 700 m van het kerkgebouw af.
Dorp Uddel en voorzieningen
Uddel ligt met de dorpen Elspeet, Garderen en Speuld in een agrarische enclave op de Noord-Veluwe; ook de landgoederen Staverden en Leuvenum behoren erbij. Dit is het stroomgebied van de Hierdense beek, ook wel Staverdense of Leuvenumse beek genoemd, die begint ter hoogte van de de meertje in en bij Meerveld (vroeger ook Merenveld genoemd), waaronder het Uddelermeer, en eindigt in het Veluwemeer bij Kasteel de Essenburg in Hierden. Er zijn veel bossen en heidevelden in de omgeving. De recreatiemogelijkheden in de omgeving zijn groot.
De bebouwde kom van het dorp Uddel ligt iets boven het midden van de Veluwe bij het Uddelermeer (het hoogst gelegen meer van Nederland). Het dorp met het buitengebied (waaronder de buurtschappen Meerveld en Nieuw-Milligen ten ) telt circa 3.000 inwoners. Ruim twee derde woont in de bebouwde kom. Naast de Hervormde gemeente is er een Gereformeerde Gemeente in het dorp. Ook staat er een Gereformeerde Gemeente in Nederland twee km ten zuid-westen van het dorp Uddel in de buurtschap De Beek (gemeente Ermelo).
Het dorp telt twee bakkers (bij een ervan is een supermarkt), twee slagers, een kledingwinkel (dames- en kinderkleding), een boekhandel en een handwerkwinkel. Men kan er ook naar de kapper. Binnen een straal 25 km liggen er meerdere grotere plaatsen waar op grotere schaal kan worden gewinkeld. Ook kan men in het dorp terecht in een fietsenzaak en in enkele autogarages. Het dorp telt inclusief het buitengebied drie brandstofstations voor auto’s.
Het dorp heeft een huisartsenpraktijk. Wat betreft ziekenhuizen is men vooral aangewezen op Apeldoorn en Harderwijk.
Er zijn twee basisscholen, een reformatorische en een protestants-christelijke (op gereformeerde grondslag). Daarnaast heeft de Scholengemeenschap Jacobus Fruijtier (te Apeldoorn) een nevenvestiging in Uddel.
De voorzieningen voor openbaar vervoer betreffen busverbindingen en zijn in ieder geval overdag goed. In de avonduren rijden er minder vaak bussen.
